Galeria Sztuki Nowoczesnej jest pokazem wybranych, najbardziej reprezentacyjnych dzieł w kolekcji muzeum.
Układ ekspozycji ma charakter chronologiczno-problemowy i w syntetycznym skrócie odzwierciedla konkretne kierunki, nurty oraz postawy twórcze w sztuce polskiej ostatnich stu lat.
Wystawę otwierają prace prekursorów nowoczesności w malarstwie: Józefa Pankiewicza i Władysława Podkowińskiego, odnoszących się w swej twórczości do założeń impresjonizmu, Jacka Malczewskiego – przedstawiciela symbolizmu oraz Olgi Boznańskiej, wiernej tradycjom postimprsjonistycznym. Pluralizm awangardowych nurtów dwudziestolecia międzywojennego przybliżają dzieła przedstawicieli poszczególnych ugrupowań artystycznych: Rytmu (Wacław Borowski, Zofia Stryjeńska), Bractwa św. Łukasza (Bolesław Cybis), Formistów Polskich (Leon Chwistek, Tymon Niesiołowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Romuald Kamil Witkowski), Zwornika (Emil Krcha, Zbigniew Pronaszko) i Komitetu Paryskiego (Jan Cybis, Józef Czapski, Artur Nacht-Samborski, Piotr Potworowski). Odrębną grupę stanowią twórcy związani z kręgiem École de Paris: Tadeusz Makowski, Mela Muter, Jan Rubczak i Eugeniusz Zak.
Malarstwo powojenne w dużej mierze jest sukcesorem sztuki lat 20. i 30. Obok koloryzmu kontynuowanego przez kapistów, równolegle rozwija się młoda awangarda nawiązująca do wzorców wypracowanych m.in. przez Henryka Stażewskiego. Echa jego postawy odnajdujemy w nawiązujących do konstruktywizmu i wizualizmu pracach Zofii i Romana Artymowskich, Jana Berdyszaka, Zbigniewa Gostomskiego, Mieczysława Janikowskiego i Jana Pamuły. Refleksja konceptualna przejawia się w realizacjach Andrzeja Dłużniewskiego, Edwarda Krasińskiego, Adama Marczyńskiego i Ryszarda Winiarskiego. Równocześnie egzystujący nurt abstrakcji ekspresyjnej akcentuje walory materii i barwy w obrazach Tadeusza Brzozowskiego i Jerzego Tchórzewskiego. Lirycznym językiem znaków, przesyconym pierwiastkiem symbolizmu, posługują się Stanisław Fijałkowski i Jan Tarasin. Nurt nowej figuracji reprezentują członkowie grupy Wprost: Maciej Bieniasz, Zbylut Grzywacz, Leszek Sobocki i Jacek Waltoś, a także Adam Hoffman, Teresa Pągowska i Wiesław Szamborski. Malarstwo figuratywne jest też punktem wyjścia dla surrealistyczno-metaforycznych obrazów Antoniego Fałata, Anny Güntner, Jerzego Krawczyka, Jana Lebensteina, Alfreda Lenicy, Bronisława Wojciecha Linkego, Kazimierza Mikulskiego, Zbigniewa Makowskiego i Henryka Wańka. Nurt fotorealizmu reprezentują prace Łukasza Korolkiewicza, Andrzeja Łubowskiego i Andrzeja A. Sadowskiego. Realizm przepełniony duchowością i mistycyzmem znajduje odbicie w twórczości Zbysława Marka Maciejewskiego i Grzegorza Stachańczyka. Odniesienia do świata realnego odnaleźć można też w obrazach Leona Tarasewicza, który przez upraszczanie form zwraca się ku czystym rozwiązaniom malarskim. Nową ekspresję l. 80, obok znakomitych komentatorów rzeczywistości skupionych w Gruppie: Ryszarda Grzyba, Pawła Kowalewskiego, Jarosława Modzelewskiego, Włodzimierza Pawlaka, Marka Sobczyka i Ryszarda Woźniaka, reprezentuje twórczość rzeźbiarska Grzegorza Klamana. Założenia sztuki krytycznej przybliżają fotografie Zofii Kulik i Jerzego Truszkowskiego oraz obiekty Zbigniewa Libery. Z nowych mediów w swej twórczości korzystają Izabella Gustowska i Agnieszka Lasota.
W ramach ekspozycji przybliżono działalność zarówno ugrupowań artystycznych: wspomnianych już grup Wprost i Gruppy, Grupy Krakowskiej z Marią Jaremą, Tadeuszem Kantorem, Jadwigą Maziarską, Erną Rosenstein i Jonaszem Sternem, Rekonesansu z Januszem Eysymontem, Aleksandrą Jachtomą i Wiesławem Kruczkowskim oraz skupionych wokół Galerii Krzywe Koło – Mariana Bogusza i Kajetana Sosnowskiego, jak i twórców, którzy wypracowali indywidualną formułę (Kiejstut Bereźnicki, Edward Dwurnik, Stanisław Horno-Popławski, Jerzy Nowosielski, Jacek Sroka, Andrzej Wróblewski). Istotnym elementem jest autorski zestaw prac Stefana Gierowskiego, pozwalający przeanalizować artystyczną drogę malarza.
Wystawa przypomina też doniosłe dla życia artystycznego wydarzenia, prezentując Kompozycję Henryka Stażewskiego eksponowaną na I Wystawie Sztuki Nowoczesnej (Kraków, 1948/1949) czy pracę Barbary Jonscher Don Kichot z Ogólnopolskiej Wystawy Młodej Plastyki „Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi” w Arsenale (Warszawa, 1955).
Koncepcja ekspozycji pozwala też zaobserwować kształtowanie się poszczególnych środowisk artystycznych: Warszawy, Krakowa, Gdańska, Wrocławia, Poznania. Muzeum zgromadziło też obszerną kolekcję prac plastyków związanych z Bydgoszczą i regionem, stąd w ramach pokazu zasygnalizowano wkład wybranych twórców w ogólnopolskie życie artystyczne: malarstwo Tymona Niesiołowskiego, Andrzeja Nowackiego, Jerzego Puciaty i Doroty Podlaskiej, rzeźbę Aleksandra Dętkosia i Michała Kubiaka oraz fotogramy Tomasza Dobiszewskiego.
Wystawę dopełniają filmy autorstwa Józefa Robakowskiego poświęcone sylwetkom polskich artystów współczesnych.
Inga Kopciewicz
Wwystawa stała.
Miejsce: Galeria Sztuki Nowoczesnej
