Propaganda militarna w mennictwie i medalierstwie Zygmunta III Wazy
Gdzie?
ykład Jarosława Kozłowskiego - Propaganda militarna w mennictwie i medalierstwie Zygmunta III Wazy (1587-1632) w kontekście wydarzeń politycznych i tendencji artystycznych epoki - wybrane przykłady, odbędzie się 7 kwietnia 2016 roku, o godz. 13.00 w Galerii Sztuki Nowoczesnej.
Zapowiadając to spotkanie autor napisał:
Monety, jako środek przekazywania informacji o wartościach propagandowych, wykorzystywane były od początku funkcjonowania tej formy pieniądza - od antyku aż po epokę nowożytną, a nawet współczesność. Główny wpływ miał na to ich masowy z reguły charakter, a co za tym idzie - szeroki krąg odbiorców, co powodowało, że recepcja idei, które były istotne dla emitenta, miała realną szansę na powszechność. Na nieco innej zasadzie opierały się emisje medali - krąg odbiorców nie był tak duży, jak w przypadku monet i najczęściej ograniczony do wyselekcjonowanej grupy adresatów. Zarówno jednak w przypadku monet, jak i medali zamysł twórcy stempli był precyzyjnie przemyślanym projektem, mającym na celu za pomocą tekstu i obrazu spopularyzować aktualnie ważne dla emitenta treści. Ich zakres, patrząc z perspektywy czasu, był stosunkowo rozległy. Zasadniczo jednak dominowała tematyka gloryfikacji władcy, państwa, religii, prezentacja idei politycznych, upamiętnienie ważnych wydarzeń, miejsc, postaci. Ograniczona wielkość krążka monety lub medalu zmuszała do posługiwania się skrótowością i symboliką. Ideałem, do którego dążono, było zachowanie przejrzystości, czytelności (a niekiedy i dosłowności) przekazu przy jednoczesnym bogactwie treściowym. Gloryfikując panującego, a tym samym legitymizując podstawy jego władzy, realizowano ów ideał zazwyczaj poprzez ukazywanie kontekstu militarnego, którego centralnym punktem był władca - wojownik wraz z koniecznymi atrybutami zwycięskiego wodza, obrońcy wiary i państwa, strażnika nienaruszalności granic i dobrobytu obywateli. Ten sposób prezentacji monarchy doskonale ilustrują monety i medale Zygmunta III Wazy (1587-1632), pozostające w ścisłym związku z aktualnymi wydarzeniami politycznymi i tendencjami artystycznymi doby manieryzmu i wczesnego baroku. Widać to zarówno na emisjach drobnych, jak i na monetach o wyższych nominałach - ortach, talarach, dukatach. Szczególnie reprezentatywnie i bogato pod względem pojemności znaczeniowej podejmowanego tematu jawią się złote monety Zygmunta III Wazy, które niejednokrotnie funkcjonalnie bardziej przypominają medale, niż monety. Dotyczy to przede wszystkim wielokrotności dukatów, z których najbardziej kunsztowna i najbardziej znana jest studukatówka z 1621 roku, wybita w mennicy bydgoskiej. Niezwykła różnorodność typów monet i medali pierwszego Wazy na polskim tronie informuje nie tylko o konkretnej sytuacji ekonomicznej kraju, ale także pozwala przypuszczać, że władca ten doskonale zdawał sobie sprawę z możliwości propagandowych, jakie dawało mennictwo i medalierstwo. Korzystał z nich przez cały okres swojego burzliwego panowania, upowszechniając za pomocą tej formy przekazu główne idee polityczne Korony Królestwa Polskiego. Aspekt militarny tej propagandy miał znaczenie dominujące, co łatwo zrozumieć, biorąc pod uwagę konieczność potwierdzenia podstaw swojej władzy, jej ugruntowywania, starania o dziedzictwo korony szwedzkiej, wojnę z Rosją, Szwecją, Turcją. Trzeba też pamiętać o wysokich walorach artystycznych monet i medali Zygmunta III Wazy, które w części sytuują się wśród najwybitniejszych dzieł sztuki swojego czasu, prezentując nie tylko wyrafinowaną formę przekazu propagandowego, ale i oddziałując na estetykę odbiorcy.
Zapowiadając to spotkanie autor napisał:
Monety, jako środek przekazywania informacji o wartościach propagandowych, wykorzystywane były od początku funkcjonowania tej formy pieniądza - od antyku aż po epokę nowożytną, a nawet współczesność. Główny wpływ miał na to ich masowy z reguły charakter, a co za tym idzie - szeroki krąg odbiorców, co powodowało, że recepcja idei, które były istotne dla emitenta, miała realną szansę na powszechność. Na nieco innej zasadzie opierały się emisje medali - krąg odbiorców nie był tak duży, jak w przypadku monet i najczęściej ograniczony do wyselekcjonowanej grupy adresatów. Zarówno jednak w przypadku monet, jak i medali zamysł twórcy stempli był precyzyjnie przemyślanym projektem, mającym na celu za pomocą tekstu i obrazu spopularyzować aktualnie ważne dla emitenta treści. Ich zakres, patrząc z perspektywy czasu, był stosunkowo rozległy. Zasadniczo jednak dominowała tematyka gloryfikacji władcy, państwa, religii, prezentacja idei politycznych, upamiętnienie ważnych wydarzeń, miejsc, postaci. Ograniczona wielkość krążka monety lub medalu zmuszała do posługiwania się skrótowością i symboliką. Ideałem, do którego dążono, było zachowanie przejrzystości, czytelności (a niekiedy i dosłowności) przekazu przy jednoczesnym bogactwie treściowym. Gloryfikując panującego, a tym samym legitymizując podstawy jego władzy, realizowano ów ideał zazwyczaj poprzez ukazywanie kontekstu militarnego, którego centralnym punktem był władca - wojownik wraz z koniecznymi atrybutami zwycięskiego wodza, obrońcy wiary i państwa, strażnika nienaruszalności granic i dobrobytu obywateli. Ten sposób prezentacji monarchy doskonale ilustrują monety i medale Zygmunta III Wazy (1587-1632), pozostające w ścisłym związku z aktualnymi wydarzeniami politycznymi i tendencjami artystycznymi doby manieryzmu i wczesnego baroku. Widać to zarówno na emisjach drobnych, jak i na monetach o wyższych nominałach - ortach, talarach, dukatach. Szczególnie reprezentatywnie i bogato pod względem pojemności znaczeniowej podejmowanego tematu jawią się złote monety Zygmunta III Wazy, które niejednokrotnie funkcjonalnie bardziej przypominają medale, niż monety. Dotyczy to przede wszystkim wielokrotności dukatów, z których najbardziej kunsztowna i najbardziej znana jest studukatówka z 1621 roku, wybita w mennicy bydgoskiej. Niezwykła różnorodność typów monet i medali pierwszego Wazy na polskim tronie informuje nie tylko o konkretnej sytuacji ekonomicznej kraju, ale także pozwala przypuszczać, że władca ten doskonale zdawał sobie sprawę z możliwości propagandowych, jakie dawało mennictwo i medalierstwo. Korzystał z nich przez cały okres swojego burzliwego panowania, upowszechniając za pomocą tej formy przekazu główne idee polityczne Korony Królestwa Polskiego. Aspekt militarny tej propagandy miał znaczenie dominujące, co łatwo zrozumieć, biorąc pod uwagę konieczność potwierdzenia podstaw swojej władzy, jej ugruntowywania, starania o dziedzictwo korony szwedzkiej, wojnę z Rosją, Szwecją, Turcją. Trzeba też pamiętać o wysokich walorach artystycznych monet i medali Zygmunta III Wazy, które w części sytuują się wśród najwybitniejszych dzieł sztuki swojego czasu, prezentując nie tylko wyrafinowaną formę przekazu propagandowego, ale i oddziałując na estetykę odbiorcy.